Alergije na hranu se definiraju kao neželjene, imunološki posredovane sustavne reakcije koje nastaju usljed izlaganja alergenima iz hrane, te su posredovane IgE antitijelima. Najčešće nastaju u djetinjstvu, iako to nije pravilo. Alergije na hranu treba razlikovati od intolerancija, koje podrazumijevaju brojne neželjene reakcije na hranu koje nisu posredovane imunološkim sustavom, narušavaju kvalitetu života, ali nisu po život opasne.
Do alergijske reakcije na pojedinu hranu dolazi prilikom jedinstvene reakcije imunološkog sustava osjetljivog pojedinca i alergena iz određene hrane. Bjelančevine iz hrane najčešći su alergeni.
Danas je poznato da više od 140 različitih namirnica može uzrokovati alergijske reakcije, a najčešće među njima su kravlje mlijeko, kikiriki, školjke, rakovi, soja, naranče, jagode, rajčica, pšenica, orašasti plodovi i jaja. Osim same hrane, alergije mogu uzrokovati i metali, primjeice kobalt, nikal i krom te mirisi, primjerice cinamati, vanilija i eugenol.
Jedna od prvih namirnica koja se eliminira iz prehrane prilikom pokušaja utvrđivanja uzroka alergija jest kravlje mlijeko. Ono sadrži čak 25 različitih molekula koje imaju potencijalna svojstva alergena. Najčešći alergen mlijeka je bjelančevina kazein.
Nakon unosa minimalnih količina alergena u organizam pojavljuju se različite kliničke manifestacije alergijske reakcije, koje uključuju manifestacije na koži, probavne simptome, poremećaje disanja, poremećaje cirkulacije, anafilaksiju i anafulaksija na hranu potaknuta vježbanjem.
Križne alergijske reakcije nastaju zbog bjelančevina, koje su strukturno toliko slični, iako se radi o različitim biljkama i namirnicama, da ih imunološki sustav ne može razlikovati. Primjerice ljudi koji su alergični na pelud breze i kora jabuke može stvarati jednake probleme.
S obzirom da su najčešći alergeni iz hrane zapravo bjelančevine, oni se teško uništavaju kuhanjem, stoga jednako i sirova i kuhana hrana može predstavljati problem.
Nutritivna terapija kod alergija podrazumijeva prepoznavanje i eliminaciju alergena. Potrebno je kratkotrajno uvesti strogu eliminacijsku dijetu, koja se temelji na čaju i dvopeku, zatim se postepeno uvode namirnice siromašne alergenima, riža, griz na vodi, jabuka, banana, trešnje, marelice, breskve kruška, kuhana teletina i piletina, svježi kravlji sir, puretina, mrkva, kelj, špinat, krumpir, u trajanju od pet do sedam dana. Nakon sedam dana slijedi "provokacijska dijeta", uvode se se potencijalni alergeni, jedno po jedno, dok se ne otkrije kritična namirnica.
Namirnica za koju se otkrije da uzrokuje alergijske reakcije, potrebno je izbaciti iz prehrane, ali uz obavezno savjetovanje s nutricionistom dijetetičarem, kako bi se spriječila pojava deficita pojedinih nutrijenata.
